https://www.nrc.nl/nieuws/2022/02/23/indonesie-moet-nu-ook-de-eigen-schendingen-van-mensenrechten-erkennen-a4093086
Dekolonisatie – Oorlogsmisdaden in Indonesië zijn niet beperkt tot het Nederlandse koloniale optreden, schrijft Aboeprijadi Santoso. De ‘postkoloniale’ massamoorden verdienen ook een plek in het collectief geheugen.
Zou je verbaasd moeten zijn, het waarderen, of slechts voor kennisgeving moeten aannemen wanneer de koloniale mogendheid die jouw land voor eeuwen heeft gekoloniseerd zijn oorlogsmisdaden toegeeft en zijn oprechte excuses aanbiedt? In het Nederlandse geval zijn er goede redenen om dit aanbod op waarde te schatten en de geschiedenisles te verwelkomen.
Het was het grote, door de regering gesubsidieerde, werk van Loe de Jong over de Tweede Wereldoorlog waarin voor het eerst de term ‘oorlogsmisdaad’ voor daden van het Nederlandse leger werd voorgesteld. Helaas moest De Jong in 1987 onder grote maatschappelijk druk afzien van het gebruik van die term. Het duurde tot het boek van Rémy Limpach De brandende kampongs van Generaal Spoor (2016) voordat veel van de waarheid, de omvang, de aard en het structurele karakter van de misdaden werd beschreven.
Dienstweigeraars
Nu de regering verantwoordelijkheid heeft genomen en excuses heeft aangeboden voor oorlogsmisdaden, is de zaak nog niet afgehandeld. Veel Nederlanders weigerden destijds dienst en zij werden daarvoor opgesloten. Maar terecht zijn zij wel „de werkelijke winnaars” van deze oorlog genoemd. En zij hebben recht op eerherstel.
Lees ook: Onderzoek: Nederlands leger gebruikte ‘structureel extreem geweld’ in Indonesië
Maar er is meer. Slachtoffers hebben recht op passende compensatie. Niet alleen oorlogsslachtoffers in Indonesië maar ook Nederlandse veteranen die uit naam van hun overheid hebben opgetreden: de Molukkers die aan de Nederlandse kant streden en naar Nederland werden getransporteerd onder het voorwendsel dat zij zouden worden teruggebracht naar hun thuis waar zij de Republiek der Zuid-Molukken wilden opbouwen. Hetzelfde geld voor de Indische gemeenschappen die slachtoffer werden van de ‘Bersiap’ (september 1945-maart 1946).
Voor de Nederlandse psyche is het woord oorlogsmisdaad misschien te zeer gekoppeld aan de Holocaust gepleegd door de Duitsers
Het idee van financiële compensatie kreeg vooral vorm door het werk van de Nederlandse Comité voor Ereschulden (KUKB) dat de oorlogsmisdaad in Rawagede aanhangig maakte bij de rechter en in 2011 compensatie afdwong. Dat was alleen mogelijk door te accepteren dat de slachtoffers Nederlands-Indische onderdanen waren en dus geen Indonesiërs. Want Indonesiërs zouden nooit in aanmerking kunnen komen voor compensatie omdat de Nederlandse wet de Indonesische onafhankelijkheidsdatum van 17 augustus 1945 niet erkent.
Met compensatie van oorlogsmisdaden is het vreemd gesteld. De onderzoekers erkennen dat er misdaden en ook oorlogsmisdaden zijn gepleegd door de koloniale soldaten, maar zij noemen dat ‘extreem geweld’. Voor de Nederlandse psyche is het woord oorlogsmisdaad misschien te zeer gekoppeld aan de Holocaust gepleegd door de Duitsers.
Rechtsstatelijk narratief
Wat kunnen we dus leren van het onderzoek en de excuses van Rutte? Oorlogsmisdaden zoals massamoord op burgers en het plunderen van hun bezit zijn niet beperkt tot het Nederlandse koloniale optreden of dat van de nazi’s. Ons Indonesiërs doen deze praktijken bijvoorbeeld denken aan veel recentere misdaden gepleegd door het Indonesische leger in eigen land en in Oost-Timor.
Terwijl sommigen, zoals de Federatie Indische Nederlanders (FIN) of het Comité Ereschulden (KUKB) kabaal maken over de Bersiap of koloniale onderdanen die slachtoffer werden, kiezen zij ervoor om te zwijgen over de Indonesische massamoorden in de jaren zestig, de annexatie van Oost-Timor en de geheime campagne die nu bezig is in Papua om de opstand daar te onderdrukken.
Oorlogsmisdaden zijn dus misdaden tegen de menselijkheid van de Nederlanders. Maar in Indonesië moeten wij ons de oorlog op Oost-Timor herinneren waar 180.000 burgers zijn gedood door ons land.
Het Internationale Volkstribunaal in Den Haag heeft in 2015 de massamoorden in 1965 bestempeld tot een genocide: een half miljoen mensen werden gedood. Een oud-generaal, Luhut Binsar Pandjaitan, inmiddels belangrijkste man in de regering van president Joko Widodo, bracht in 2016 het aantal slachtoffers in 1965 terug tot vijftigduizend mensen.
Dat is het grote verlies als dingen makkelijk worden ‘vergeten’. Zo raken we ook het recht kwijt. Als Indonesië als onafhankelijke natiestaat niet de noodzaak inziet van een rechtsstatelijk narratief voor zijn burgers, dan moet de staat zelf ook nog moeten gedekoloniseerd voor het welzijn van zijn burgers. Daarom: vergeef, vergeet niet, maar stel een onderzoek in.
F. Vermeulen email versie
Zou je verbaasd moeten zijn, het waarderen, of slechts voor kennisgeving moeten aannemen wanneer de koloniale mogenheid die jouw land voor eeuwen heeft gekoloniseerd zijn oorlogmisdaden toegeeft en zijn oprechte excuses aanbiedt? In het Nederlandse geval zijn er goede redenen om dit aanbod op waarde te schatten en de geschiedenisles te verwelkomen.
Het was het grote door de regering gesubsidieerde werk van Loe de Jong over de Tweede Wereldoorlog waarin voor het eerst de term ‘oorlogsmisdaad’ voor daden van het Nederlandse leger werd voorgesteld. Helaas moest De Jong in 1987 onder grote maatschappelijk druk afzien van het gebruik van die term. Het duurde tot het boek van Rémy Limpach De brandende kampongs van Generaal Spoor (2016) dat veel van de waarheid, de schaal waarin, de aard en het structurele karakter van de misdaden werd beschreven.
Nu de regering verantwoordelijkheid heeft genomen en excuses heeft aangeboden voor oorlogsmisdaden, is de zaak nog niet afgehandeld. Veel Nederlanders weigerden destijds dienst en zij werden daarvoor opgesloten. Maar terecht zijn zij wel „de werkelijke winnaars” van deze oorlog genoemd. En zij hebben recht op eerherstel.
Maar er is meer. Slachtoffers hebben recht op passende compensatie. Niet alleen oorlogsslachtoffers in Indonesië maar ook Nederlandse veteranen die uit naam van hun overheid hebben opgetreden: de Molukkers die aan de Nederlandse kant streden en naar Nederland werden getransporteerd onder het voorwendsel dat zij zouden worden teruggebracht naar hun thuis waar zij de Republiek der Zuid-Molukken wilden opbouwen. Hetzelfde geld voor de Indische gemeenschappen die slachtoffer werden van de ‘Bersiap’ (september 1945-maart 1946).
Het idee van financiële compensatie kreeg vooral vorm door het werk van de Nederlandse Comité voor Ereschulden (KUKB) dat de oorlogsmisdaad in Rawagede aanhangig maakte bij de rechter en in 2011 compensatie afdwong. Dat was alleen mogelijk door te accepteren dat de slachtoffers Nederlands-Indische onderdanen waren en dus geen Indonesiërs. Want Indonesiërs zouden nooit in aanmerking kunnen komen voor compensatie omdat de Nederlandse wet de Indonesische onafhankelijkheidsdatum van 17 augustus 1945 niet erkent.
Met compensatie van oorlogsmisdaden is het vreemd gesteld. De onderzoekers erkennen dat er misdaden en ook oorlogsmisdaden zijn gepleegd door de koloniale soldaten, maar zij noemen dat extreem geweld. Voor de Nederlandse psyche is de het woord oorlogsmisdaad misschien te zeer gekoppeld aan de holocaust gepleegd door de Duitsers.
Wat kunnen we dus leren van het onderzoek en de excuses van Rutte?
Oorlogsmisdaden zoals massamoord op burgers en het plunderen van hun bezit zijn niet beperkt tot de Nederlandse koloniale optreden of dat van de nazi’s. Ons Indonesiërs doen deze praktijken bijvoorbeeld denken aan veel recentere misdaden gepleeged door get Indonesische leger in eigen land en in Oost-Timor.
Terwijl sommigen, zoals de Federatie Indische Nederlanders (FIN) of het Comité Ereschulden (KUKB) kabaal maken over de Bersiap of koloniale onderdanen die slachtoffer werden, kiezen zij ervoor om te zwijgen over de Indonesische massamoorden in de jaren zestig, de annexatie van Oost-Timor en de geheime anti-terreurcampagne die nu bezig is in Papua.
Oorlogsmisdaden dus misdaden tegen de menselijkheid van de Nederlanders in Indonesië moeten ons herinneren aan de oorlog op Oost-Timor waar 180.000 burgers zijn gedood door Indonesië.
Het Internationale Volkstribunaal in Den Haag heeft in 2015 de massamoorden in 1965 bestempeld tot een genocide: een half mijoen mensen werden gedood. Een van de generaals, Luhut Binsar Pjanaitan, meende zich een jaar later te herinneren dat er in 1965 vijftigduizend mensen om het leven zijn gekomen.
Dat is het grote verlies als dingen makkelijk worden ‘vergeten’. Ook het recht wordt kwijtgeraakt. Als Indonesië als onafhankelijke natie-staat niet de noodzaak inziet van een rechtstatelijk narratief voor zijn burgers, dan moet de staat zelf ook nog moeten gedekoloniseerd voor het welzijn van zijn rechtsonderanen.
Vergeef, daarom, vergeet niet, maar stel een onderzoek in.
